Najgłębiej położona warstwa podstawna naskórka wyposażona jest m.in w melenocyty, czyli komórki pigmentowe. Produkują one barwnik skóry – melaninę, która odpowiada za barwę skóry. Aktywność produkcji melaniny uzależniona jest m.in od czasu oraz intensywności ekspozycji skóry na promieniowanie słoneczne. Nadmierna proliferacja melanocytów prowadzi do łagodnego rozrostu, zwanego znamieniem barwnikowym lub melanocytowym. Tego typu zmiany potocznie nazywane są pieprzykami.
Rodzaje zmian barwnikowych
Znamiona barwnikowe mogą być obecne już od narodzin. Mówimy wówczas o zmianach wrodzonych. Znamiona melanocytowe mogą pojawić się również w ciągu życia. Najczęściej powstają na obszarach skóry najbardziej narażonych na promieniowanie słoneczne. Stanowią one grupę znamion nabytych.
Jak rozpoznać znamię barwnikowe wrodzone?
Poza tym, że znamiona te obecne są od początku życia, charakteryzują się podobnym wyglądem. Zazwyczaj są to dobrze odgraniczone zmiany o owalnym lub okrągłym kształcie. Mogą przyjmować różny odcień koloru brązowego. Średnica wrodzonego znamiona rzadko przekracza 5mm.
Znamię barwnikowe nabyte – czym różni się od wrodzonego?
Większość zmian nabytych, przypomina wyglądem znamiona wrodzone. Zazwyczaj są to łagodne, niegroźne zmiany. Innym rodzajem nabytych zmian są znamiona atypowe. Zarówno ich kształt jak i brzegi są nierównomierne. Często wystają ponad powierzchnię skóry a ich wymiar przekracza 5mm. Ponadto zmiany te charakteryzują się niejednolitą barwą. Atypowe zmiany wykazują zwiększone ryzyko transformacji nowotworowej do czerniaka – nowotworu złośliwego, dlatego wymagają one zawsze dodatkowej diagnostyki.
Czy znamiona barwnikowe należy leczyć?
Znamiona wrodzone oraz nabyte – łagodne, zazwyczaj nie wymagają żadnego postępowania lekarskiego. Atypowe znamiona nabyte lub znamiona budzące niepokój onkologiczny wymagają dodatkowego badania dermatoskopowego, po którym ustala się dalszy plan leczenia. Mogą być wówczas zalecone wizyty kontrolne co 3 lub 6 miesięcy oraz unikanie ekspozycji na promieniowanie słoneczne. W razie potrzeby, zmiana może zostać zakwalifikowana do chirurgicznego usunięcia i badania histopatologicznego w celu ustalenia ostatecznej diagnozy i wykluczenia złośliwości zmiany.
Chirurgiczne usuwanie znamion barwnikowych
Usuwanie znamion barwnikowych głównie wykonuje się ze wskazań zdrowotnych, jednak mogą być usuwane również ze wskazań kosmetycznych. Dodatkowo, usuwa się znamiona zlokalizowane w miejscach narażonych na nieustanne drażnienie mechaniczne. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. W przypadku niewielkich nacięć, brzegi rany mogą być zbliżone za pomocą specjalnych plastrów. Wówczas zakładanie szwów nie jest konieczne. Wiąże się to z mniejszą blizną i lepszym efektem kosmetycznym. W przypadku usunięcia większych znamion, założenie szwów jest niezbędnym elementem zapewniającym odpowiednie gojenie się rany.
Kiedy należy zgłosić się do lekarza z powodu zmian barwnikowych?
Znamiona wymagające pilnej konsultacji z lekarzem charakteryzują się takimi cechami jak:
- asymetryczny kształt,
- nierówne brzegi,
- niejednorodność kolorystyczna,
- wymiary przekraczające 5 mm,
- chropowata lub wypukła powierzchnia,
- wyciekający płyn,
- powiększanie się zmiany.
Czy można zmniejszyć ryzyko powstawania nabytych zmian barwnikowych?
Promieniowanie UV stanowi główny czynnik zwiększający ryzyko powstawania zmian barwnikowych de novo. Stosowanie kremów z filtrem SPF >50 oraz unikanie nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne jest jedynym działaniem profilaktycznym, które redukuje ryzyko powstawania nowych zmian lub transformacji nowotworowej już istniejących zmian atypowych.
